Cryptosporidium sp BS. Nguyễn Thị Thảo Linh Email: nttlinh@ctump.edu.vn

Mục tiêu bài học: 1. Nêu đặc điểm hình thể. 2. Trình bày chu trình phát triển. 3. Trình bày tác hại. 4. Nêu phương pháp chẩn đoán và điều trị. 5. Nêu các biện pháp dự phòng.

1. Đại cương Cryptosporidium sp là đơn bào sống ký sinh trong tế bào niêm mạc ruột ở động vật có xương sống. 1907 Tyzzer tìm thấy ở chuột. 1976 Nime tìm thấy ở người. Hiện có 5 loài được tìm thấy: - Cryptosporidium parvum: người, trâu bò, hươu nai. - Cryptosporidium muris: người, gậm nhấm, thú nuôi, linh dương - Cryptosporidium nasorum: cá - Cryptosporidium meleagride và Cryptosporidium baileyi: chim

2. Hình thể 1. Trứng nang - Cryptosporidium muris: hình trứng, kt # 7,5 x 5 mcm. - Cryptosporidium parvum : hình cầu, kt # 5 x 4,5 mcm. - thành dày, tế bào chất có hạt mịn, với một đốm đen ở giữa hoặc ở góc đó là thể thừa - bên trong có 4 thoa trùng trần hình chuối ở ngoại vi, có thể nhìn thấy nhân ở giữa thoa trùng.

3. Chu trình phát triển Bò và một số loại động vật có xương sống khác như ngựa, cừu, khỉ, mèo, chó... là nguồn bệnh lây nhiễm đơn bào Cryptosporidium sp cho con người; trong đó bò là nguồn lây nhiễm quan trọng. Cryptosporidium parvum ký sinh ở người gồm có 2 chu trình phát triển: chu trình vô tính và chu trình hữu tính.

3. Chu trình phát triển * Chu trình vô tính: Dạng gây nhiễm là trứng nang được thải ra ngoài theo phân. Người nhiễm bệnh do nuốt phải trứng nang. Thoa trùng được phóng thích trong lòng ruột và thành các thể hoạt động, xâm nhập vào tế bào biểu mô ruột non, thành thể phân liệt thế hệ 1 có 8 mãnh trùng. Khi phát triển đủ độ chúng gây vỡ tế bào ký chủ và phóng thích 8 mãnh trùng vào lòng ruột. Các mãnh trùng này lại tiếp tục xâm nhập vào các tế bào biểu mô ruột khác để tạo thành những thể phân liệt có 8 mãnh trùng mới hoặc phát triển thành thể phân liệt thứ 2 có 4 mãnh trùng để phát triển thành các giao tử.

3. Chu trình phát triển * Chu trình hữu tính: Các thể phân liệt có 4 mãnh trùng phát triển thành giao bào đực và giao bào cái. 1 giao bào đực cho ra nhiều giao tử đực, không có roi, di động. 1 giao bào cái chỉ cho ra một giao tử cái bất động. Sự thụ tinh giữa giao tử đực và giao tử cái cho ra một hợp tử. Hợp tử này phát triển thành trứng nang bên trong chứa 4 thoa trùng trần. Trứng nang được thải ra ngoài theo phân là nguồn lây lan bệnh.

4. Dịch tễ học 1. Phân bố - Ở khắp nơi trên thế giới, nhất là các quốc gia đang phát triển. - Tỷ lệ nhiễm rất thay đổi, 1 – 2% Châu Âu, 0.6 – 1.3 % Bắc Mỹ, Châu Úc 5 – 10 %. 2. Nguồn bệnh - Người, động vật 3. Đường lây - Qua đường tiêu hóa do ăn phải trứng nang.

5. Triệu chứng Tiêu chảy do Cyptosporidium Bệnh do Cyptosporidium chủ yếu gặp ở bệnh nhân AIDS. - Khi tế bào lympho CD4 > 150/mm3, thì bệnh cảnh giống như người có miễn dịch bình thường. - Khi tế bào lympho CD4 < 100/mm3 thì bệnh sẽ nặng và kéo dài đe dọa tử vong do mất nước, điện giải.

6. Chẩn đoán Lâm sàng khó xác định nguyên nhân. Cận lâm sàng quyết định. - Xét nghiệm trực tiếp: tìm trứng nang trong phân - Phết phân nhuộm Ziehl – neelsen. - Elisa IgG Cyptosporidium sp.

7. Điều trị - Sử dụng kháng sinh Spiramycine 6 M UI/ ngày. - Điều trị hỗ trợ: - Bù nước, điện giải

8. Dự phòng Cấp 0:- Giáo dục dân chúng ý thức vệ sinh môi trường. - Vệ sinh chuồng trại chăn nuôi, quản lý phân súc vật đúng qui cách. Cấp 1: - Uống nước đun sôi, ăn rau nấu chín. - Tránh tiếp xúc với động vật tiêu chảy. Cấp 2: - Chẩn đoán và điều trị sớm. Cấp 3: - Điều trị biến suy dinh dưỡng, suy tuần hoàn do tiêu chảy nhiều.